Το έναυσμα για την πραγματοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος ήταν ένα ντοκιμαντέρ πέρσι τέτοια εποχή που έδειχνε που καταλήγουν οι περισσότερες από τις ηλεκτρονικές συσκευές που χρησιμοποιούμε ο καθένας στα σπίτια του. Η εικόνα που μας έμεινε ήταν ένα παιδάκι καθισμένο πάνω σε ένα σωρό άχρηστων συσκευών κάπου στην Ασία την ώρα που οι γονείς του έψαχναν να βρουν κάτι να πουλήσουν από τον σωρό των «άχρηστων» συσκευών για τον δυτικό μας κόσμο.
Έτσι λοιπόν προσπαθήσαμε να ενημερωθούμε για το πώς θα μπορούσαμε να σταματήσουμε την δημιουργία και άλλων τέτοιων επικίνδυνων «σωρών».
Ψάχνοντας μέσω του προγράμματος Leonardo Da Vinci επικοινωνήσαμε με τον οργανισμό MS Barcelona το οποίο μας κατέθεσε πρόταση εκπαίδευσης και παράλληλα ενημέρωσης σχετικά με το πώς θα μπορούσαμε να αποφύγουμε τα δικά μας ηλεκτρονικά σκουπίδια (παλιές συσκευές και ηλεκτρονικοί υπολογιστές των εργαστηρίων μας) να αποτελέσουν μέρος ενός τέτοιου σωρού. Ένα χρόνο μετά ξεκινήσαμε για την Βαρκελώνη όπου ενημερωθήκαμε και εκπαιδευτήκαμε στην ανακύκλωση ηλεκτρονικών συσκευών.
Η πρώτη μας επίσκεψη εκεί ήταν στα γραφεία του Agenda 21 μιας πρωτοβουλίας πόλεων και δήμων ανά την Ευρώπη που έχει σαν σκοπό την διαφύλαξη του περιβάλλοντος και την ευαισθητοποίηση του κόσμου σε σχέση με την διαχείριση των απορριμμάτων. Εκεί είδαμε το πώς η πόλη της Βαρκελώνης αλλά και γενικότερα όλη η Καταλονία προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες ώστε να μην ρυπαίνουν το περιβάλλον με συμβατικά σκουπίδια όσο και με ηλεκτρονικά σκουπίδια καθώς και να χρησιμοποιούν έξυπνους τρόπους για την εξοικονόμηση ενέργειας. Στο θέμα των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών ο δήμος έχει δημιουργήσει σε κάθε συνοικία της πόλης «πράσινα σημεία» στα οποία οι πολίτες μπορούν να δίνουν τις συσκευές τους ώστε αυτές να προωθούνται για ανακύκλωση.
Το επόμενο μας βήμα ήταν η επίσκεψη – ενημέρωση στο εργοστάσιο ανακύκλωσης των ηλεκτρονικών συσκευών το οποίο βρίσκεται στα περίχωρα της Μανρέσα. Εκεί διαπιστώσαμε ιδίοις όμμασι πως τίποτα από αυτό που αποκαλούμε «άχρηστη» ηλεκτρονική συσκευή δεν πάει χαμένο επιβαρύνοντας το περιβάλλον. Είδαμε τηλεοράσεις και οθόνες υπολογιστών να γίνονται σίδερο , ατσάλι , γυαλί , διάφορα πλαστικά , ακόμα και τα φωσφορικά άλατα της οθόνης στέλνονται σε εργοστάσια λιπασμάτων. Όλα τα υπόλοιπα υλικά που δεν μπορούσαν να τα ανακυκλώσουν σε εκείνο το εργοστάσιο μεταφέρονταν σε άλλα πιο εξειδικευμένα. Πραγματικά εντυπωσιακό. Έτσι όλα τα τοξικά και ανθυγιεινά υλικά δεν καταλήγουν σε χωματερές αλλά ξαναχρησιμοποιούνται.
Ακολούθησε εκπαίδευση μας στο πολυτεχνείο της Βαρκελώνης. Εκεί έχει ιδρυθεί ένα γραφείο με την επονομασία TxT (Technologia por Totom, Technology for Everyone) το οποίο ανήκει στη φοιτητική κοινότητα και χρηματοδοτείται από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Στο γραφείο αυτό συναντήσαμε και μία Ελληνίδα που πραγματοποιεί την διπλωματική της εκεί μέσω του προγράμματος Erasmus. Όπως μας εξήγησαν το Πολυτεχνείο της Βαρκελώνης παράγει τεχνολογία με αρκετά μεγάλο ρυθμό και αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγάλου όγκου «ηλεκτρονικών σκουπιδιών» λόγω αντικατάστασης , αποτελούμενου από υπολογιστές , που στην πραγματικότητα μόνο παλιάς τεχνολογίας δεν είναι για την εξωπολυτεχνιακή ζωή. Ο σκοπός του γραφείου αυτού ήταν η συλλογή , ο έλεγχος , η επισκευή και ο προγραμματισμός των συσκευών αυτών , έτσι ώστε να αποστέλλονται είτε σε φορείς στην Ισπανία που έχουν την ανάγκη μηχανοργάνωσης είτε σε χώρες του τρίτου κόσμου με σκοπό την εισαγωγή μη προνομιούχων ανθρώπων στην κοινωνία της πληροφορίας. Επιτυγχάνουν έτσι την αύξηση του χρόνου ζωή ενός «άχρηστου αντικειμένου» το οποίο θα κατέληγε στην ανακύκλωση πριν την ώρα του. Το γραφείο αυτό αναλαμβάνει την αποστολή, την τοποθέτηση, την συντήρηση και την υποστήριξη των συσκευών αυτών. Εκεί εργαστήκαμε τρεις μέρες επισκευάζοντας και επαναπρογραμματίζοντας «παλαιούς» υπολογιστές.
Το επόμενο βήμα του προγράμματος ήταν η εργασία σε ανεξάρτητο οργανισμό που χρηματοδοτούνταν από μονάδες τοπικής αυτοδιοίκησης της Βαρκελώνης όπου δινόταν η δυνατότητα στους πολίτες της πόλης με τις οδηγίες ειδικών να επιδιορθώσουν ηλεκτρονικές συσκευές και παρέχονταν σεμινάρια σχετικά με την χρήση και συντήρηση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών με στόχο της εξοικονόμηση ενέργειας. Στο εν λόγω τμήμα παρακολουθήσαμε την συνεργασία του ειδικού με τους πολίτες και λάβαμε και εμείς μέρος δίνοντας συμβουλές σε πολίτες σχετικά με την επίλυση βλαβών ηλεκτρονικών συσκευών.
Την τελευταίες μέρες επισκεφτήκαμε ένα σχολείο της Βαρκελώνης και ένα οργανισμό παρόμοιο με τα δικά μας ΙΕΚ. Ανακαλύψαμε την ουσιαστική προσπάθεια για ανακύκλωση και στην εκπαίδευση με την ενημέρωση των μαθητών και την ύπαρξη της ‘πράσινης γωνιάς μέσα στο σχολείο. Είδαμε τα σχετικά με το περιβάλλον προγράμματα που κάνουν, που όπως και στην Ελλάδα γίνονται εκτός ωρολογίου προγράμματος. Βρήκαμε επίσης την ευκαιρία να συζητήσουμε με συναδέλφους για το εκπαιδευτικό σύστημα που εφαρμόζεται στην Καταλονία, για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και να κάνουμε σύγκριση με τα ελληνικά δεδομένα.
Στα πλαίσια του πολιτιστικού μέρους του προγράμματος επισκεφτήκαμε μερικά από τα πολλά αξιοθέατα της Βαρκελώνης όπως το Μουσείο Ιστορίας της Καταλονίας, τα μουσεία του Πικάσο και του Νταλί, την Σαγκράδα Φαμίλια, το πάρκο Γκουέλ.
Γενικά η Βαρκελώνη είναι μια πόλη φιλική προς τους πολίτες. Το δίκτυο αστικών συγκοινωνιών είναι τόσο πυκνό και πλήρες (ειδικά το μετρό) ώστε δεν υπάρχει λόγος κάποιος να κινηθεί με αυτοκίνητο. Το ίδιο πυκνό είναι και το σιδηροδρομικό δίκτυο που συνδέει τα προάστια και φθάνει μέχρι το κέντρο της πόλης. Υπάρχουν ποδηλατόδρομοι παντού και οι ποδηλάτες έχουν προτεραιότητα. Έξω από τους περισσότερους σταθμούς μετρό και σε πολλά σημεία της πόλης υπάρχουν ενοικιαζόμενα ποδήλατα. Όποιος είναι συνδρομητής της συγκεκριμένης εταιρίας μπορεί να πάρει ένα ποδήλατο από ένα σημείο και να το αφήσει σε άλλο (με αυτοματοποιημένο σύστημα).
Τελειώνοντας θα θέλαμε να περιγράψουμε δύο εικόνες. Μία από την Καταλονία και μία από την Ελλάδα. Είδαμε αρκετές φορές στην Βαρκελώνη ανθρώπους να κάθονται μπροστά από τους τρεις έγχρωμους και πάντα καθαρούς κάδους της ανακύκλωσης και να διαχωρίζουν τα απορρίμματα τους τοποθετώντας το καθένα από αυτά στον κάδο που έπρεπε. Μάλιστα κάποιος διέλυε με εργαλεία μια ηλεκτρική συσκευή για να ρίξει αλλού το πλαστικό και αλλού τα μέταλλα. Στο ελληνικό αεροδρόμιο πήγαμε να πετάξουμε ένα πλαστικό ποτήρι του καφέ σε έναν από τους ειδικούς κάδους με τις πολύχρωμες σακουλίτσες που βρίσκονται εκεί. Η σήμανση πάνω από την κάθε σακούλα δεν υπήρχε πια και από το περιεχόμενο δεν μπορούσες να καταλάβεις πια ήταν η σακούλα για τα πλαστικά.
Πιστεύω ότι το κυρίαρχο μήνυμα από όλα τα παραπάνω είναι ότι ως κράτος αλλά κυρίως ως πολίτες χρειαζόμαστε μια μεγάλη αλλαγή νοοτροπίας στην διαχείριση των απορριμμάτων μας αλλά και στην στάση μας απέναντι στο περιβάλλον γενικότερα.
Χρειάζεται γενναία χρηματοδότηση τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης με στόχο την ουσιαστική διαχείριση και όχι την απορρόφησης κονδυλίων.
Πρέπει με κάθε τρόπο να διδάξουμε στα παιδιά μας να σεβαστούν αυτό που έχουμε δανειστεί από την προηγούμενη γενιά για να το παραδώσουν καθαρό στην επόμενη. Οι Καταλανοί φαίνεται ότι με σταθερά βήματα το καταφέρνουν. Ελπίζουμε ότι θα ακολουθήσουμε και εμείς.
Συμμετέχοντες καθηγητές του σχολείου μας
Ηλιαδάκης Σταμάτης, Ηλεκτρονικός
Θεοδωράκης Βασίλης, Φυσικός Ραδιοηλεκτρολόγος
Κοκώδης Βαγγέλης, Ηλεκτρολόγος
Κοντογιάννης Γιώργος, Πληροφορικός
Ρερρές Νίκος, Ηλεκτρονικός
Σμυρνιούδης Κώστας, Πληροφορικός